Adaptief vermogen is cruciaal. Wij gaan als mens uit van een planbare en controleerbare wereld. Een gevaarlijke aanname zoals de chaostheorie aantoont.
De Amerikaanse wiskundige en meteoroloog Edward Lorenz werkte in 1961 op het Massachusetts Institute of Technology aan een computermodel. Het model was bedoeld om voorspellingen te doen over de atmosfeer en afgeleid daarvan het weer. Tijdens simulaties merkte hij steeds afwijkingen op en kwam hij erachter dat het model steeds andere uitkomsten gaf. Zijn eerste gedachte was vanzelfsprekend dat het computermodel dan wel niet zou kloppen, want als mens moeten we uiteindelijk toch alles kunnen verklaren. Maar hij stapte af van deze aanname.
Als wiskundige kon hij de variatie aan uitkomsten zelf goed onderzoeken en hij kwam tot de ontdekking dat de afwijkingen kwamen door het feit dat hij de invoergegevens afrondde op drie cijfers achter de komma, in plaats van bij een eerdere invoer op zes cijfers achter de komma. Je zou hierbij een kleine afwijking verwachten, maar niets was minder waar. Er was een sterke afwijking ten opzichte van het eerdere resultaat. Zijn conclusie was dat er systemen zijn die bijzonder gevoelig zijn en daarmee moeilijk voorspelbaar, zeker als de termijn voor de voorspelling verder weg ligt.
Vóór dit onderzoek dachten onderzoekers dat systemen die onvoorspelbaar waren zo zijn vanwege de complexiteit en het feit dat er daardoor nog onvoldoende kennis is. Lorenz toonde aan dat dit niet het geval is. Systemen binnen een stelsel kunnen elkaar niet-lineair beïnvloeden. Dit fenomeen staat nu bekend onder de populaire benaming chaostheorie. We kunnen dus niet alles voorspellen en plannen. Volgens de chaostheorie zijn er veel kleine ruimtes waar verandering plaatsvindt en is het onmogelijk om de effecten van bepaalde gebeurtenissen te voorspellen. Eén kleine verandering ergens ter wereld kan een groot effect hebben op ons leven.
Organisaties en overheden acteren hier niet of onvoldoende op. De werkelijkheid is plannen en uitvoeren. Daarbij gaan we de plannen vaak pas herzien als de ramp daar is, niet eerder. Problemen zijn er pas als ze zich aandienen. Niet alleen denken we dat het leven te plannen is, we denken ook dat we als mens slim genoeg zijn om elke bedreiging aan te kunnen. Het idee van de superioriteit en controle van de mens is extreem gevaarlijk en een grote valkuil.
Je moet op elk moment klaar zijn om je plannen te veranderen. Als maatschappij, als organisatie en als mens. Dit vermogen is een competentie die veel organisaties niet hebben, terwijl het cruciaal is voor de toekomst. Zonder adaptief vermogen is het onmogelijk te overleven in een wereld waarin veranderingen steeds sneller komen. En grote thema’s zich hebben aangediend. Adaptief vermogen is noodzaak in de wereld waarin we leven.
Auteur: Rob Adams