Het is duidelijk dat het bijna onmogelijk is langetermijnbeleid te voeren in een politiek tigpartijensyteem, waar strategische en persoonlijke belangen de boventoon voeren in de keuzes die worden gemaakt. Een duidelijk voorbeeld hiervan hebben we gisteravond kunnen zien bij het aftreden van het kabinet Rutte-IV. Kortetermijndenken voert de boventoon.
We zijn echter op een punt in onze geschiedenis beland waar we de problemen niet meer kunnen oplossen met de oude en bestaande manier van denken. We worstelen met grote toekomstvraagstukken. Of het nu gaat om klimaat, de ontwikkeling van steden, de manier waarop we bouwen, energie of het inrichten van onze veiligheid. Wegen die leiden naar nieuwe perspectieven zijn nodig. Hard nodig.
Onze overheid acteert echter als beheerder van het bestaande, niet als de ontwerper van de toekomst. Het kort-cyclisch denken en acteren zorgt voor risicomijdend gedrag en zet de toekomst op slot. Alles is gericht op het direct oplossen van problemen die op korte termijn invloed hebben en op het pakken van de politieke kansen die zich nu voordoen. Politiek betekent ook polderen en tot een akkoord komen waar alle partijen zich in kunnen vinden. Extreme keuzes zijn hierdoor niet te verwachten, terwijl de toekomst daar wel om vraagt. Keuzes voor het hier en nu prevaleren boven lastige keuzes voor de toekomst, zeker als korte en lange termijn met elkaar botsen. Het gebrek aan toekomstdenken houdt ons gevangen in het hier en nu.
Dit moet doorbroken worden. De voedingsbodem voor nieuwe perspectieven ontstaat daar waar exploreren met leren samengaat op de thema’s die een grote impact op toekomstige generaties gaan hebben. Zo kunnen hoge leercurves ontstaan die mogelijke perspectieven voor de toekomst ontsluiten. Leercurves die de fundering vormen voor de bruggen die we moeten bouwen naar de toekomst.
Een idee. Naast het besturen van het land in het hier en nu, zou borgen van hoge leercurves bij de overheid centraal moeten staan. Dit vraagt om het splitsen van korte- en langetermijndenken. Een beleid voor het verbeteren van het denken in het hier en nu en het oplossen van problemen die op korte termijn gevoeld worden. En het bouwen van een organisatie die puur gericht is op de lange termijn en waar exploreren, leren en vernieuwen de volle aandacht krijgt. Het bouwen van een intelligente organisatie is cruciaal. We hebben wel een Centraal Planbureau, maar dit instituut heeft een eenzijdig economisch perspectief. We hebben een Toekomstbureau nodig, een overheidsorganisatie die de vragen durft te stellen die nu niet gesteld worden. En al explorerend nieuwe perspectieven ontwikkelt.
Wanneer starten we?
Auteur: Rob Adams
Bron foto: AD.nl